Foto's gemeente Rheden

Het station van Dieren heeft een nieuwe voetgangersburg gekregen. De passerelle is niet alleen een verbinding over het spoor – met toegang tot het middenperron –, maar ook een uitzichtpunt voor een kennismaking met het Gelderse dorp. Architectenbureau Onix ontwierp een stalen constructie – trappen en brugdek – die aan de buitenzijde bekleed is met houten lamellen van verschillend formaat. Aan beide zijden rust de brug op een betonnen voet. De lifttorens zijn eveneens bekleed met hout, waarin ramen zijn uitgespaard zodat de reizigers naar buiten kunnen kijken. Langs de trappen zijn stalen balustrades gemaakt.

De brug is onderdeel van een totale transformatie van het Dierense stationsgebied. De provinciale weg is ondergronds gebracht en bovenop is een plein gemaakt dat een entree naar het dorpscentrum vormt. Daarnaast is een parkeergarage gerealiseerd – ook hier zijn houten lamellen gebruikt. Een timelapse van de bouw vind je hier.

Het stedenbouwkundig plan voor een nieuw stuk stad in het centrum van Jekaterinaburg bestaat uit negen woontorens en een markthal in een gevarieerd landschap van hoven, terrassen en sport- en speelplekken. Daarmee wijkt het ontwerp af van de oorspronkelijke vraag om in het hart van de Russische metropool een gesloten bouwblok rondom een binnenhof toe te voegen. De ontwerpers van het Amsterdamse bureau LEVS Architecten kozen namelijk voor een open verkaveling die recht doet aan het historische gridpatroon van de binnenstad, maar ook verbindingen met de omgeving mogelijk maakt.

Door de torens – waaronder een honderd meter hoge wolkenkrabber met op de bovenste verdieping een sky bar – zoveel mogelijk aan de randen te plaatsen, ontstaat een autovrij kerngebied. Deze luwe binnenwereld vormt een scherp contrast met de stedelijke hectiek op straat. De groene opzet, de ronde vormen en de lichte materialen zorgen er voor een ontspannen en besloten sfeer. Vanwege het natuurlijke hoogteverschil bestaat het binnenterrein uit twee delen. Het bovenste deel is privé, het lage deel is semipubliek – met bijvoorbeeld een kinderdagverblijf en cafés.

De publiekstrekker is de moderne food market, een ode aan de openluchtmarkt die eeuwenlang op de locatie plaatsvond. Een met glas overdekte passage verbindt de markthal met een bestaand winkelgebouw aan de oostkant. Via een openbaar plein is de markthal vanaf de straat te bezoeken. De animatie hieronder doet uit het stedenbouwkundig concept uit de doeken en licht de ontwerpkeuzes toe.

De graanrepubliek, Frank Westermans roemruchte geschiedenis van het Groningse platteland, kun je gerust een klassieker noemen. Volgens architect Gert Kwekkeboom, eind vorig jaar winnaar van de ARC Jong Talent Award, is het boek een eyeopener voor iedere ontwerper die zich richt op het platteland.

‘Het verhaal geeft inzicht in hoe sociaal-maatschappelijke en politieke ontwikkelingen die de landschappelijke inrichting van het Oldambt hebben bepaald. Nu steeds meer architecten en ontwerpers hun aandacht richten op de emancipatie van het platteland – denk aan de door de rijksbouwmeester gelanceerde prijsvraag Brood en Spelen – is dit boek wat mij betreft verplichte lectuur.

‘Het boek helpt om je geest open te zetten, om meer grip te krijgen op de dynamiek van een perifere plattelandsregio. Hoe organiseerden mensen zich, hoe gingen zij om met veranderingen, wat is de ruimtelijke weerslag geweest? Ontwerpers zijn snel geneigd om in de reparatiemodus te schieten. Hoe maken we het platteland weer zoals het was? Kennis van politieke en maatschappelijke achtergronden helpt om andere scenario’s te verkennen.

‘Ik merk het zelf nu ik meedoe aan de Prix de Rome. Het studiegebied is Noordoost-Groningen en door De graanrepubliek heb ik meer vat op de geschiedenis en de identiteit van het gebied. Neem dorpen als Hongerige Wolf en Ganzendijk – hun vrijgevochten karakter komt doordat ze zich door de eeuwen heen altijd verdedigd hebben, tegen overstromingen, tegen de oprukkende stad, tegen politieke bemoeienis.

‘Als ontwerpers bezig gaan met plattelandsopgaven moeten ze naast de historische blik van De graanrepubliek ook maar eens de dystopische toekomst van Blade Runner tot zich nemen. De film, waarvan vorig jaar een remake verscheen, bevat naast mooie architectuur, verontrustende toekomstbeelden over voedselproductie, robotisering en eenzaamheid.’

Er zullen niet veel bouwprojecten bestaan die de eer van een eigen verzetskrant te beurt valt. Het Maankwartier in Heerlen wel. In 2004 werd in de speciaal uitgebrachte krant Nieuwe Maan geageerd tegen het ontwerp van kunstenaar Michel Huisman voor het stationsgebied. Onder de kop ‘megalomaan’ karakteriseerde Herman Hertzberger het project als een ‘schuimtaart’.

Inmiddels zijn we veertien jaar verder. Het eerste deel van het Maankwartier is opgeleverd en aan de andere delen wordt volop gebouwd. Vanaf het perron loop ik via donkere gangen, over tijdelijke trappen, langs wapperende zeilen en dwars door de Jumbo het Maanplein op. Een even mediterraan als industrieel ogend ensemble verschijnt. Alsof een Philipsfabriek is aangerand door een Toscaans palazzo en de boreling via de buitenste ring van Saturnus is gekatapulteerd naar Heerlen. Ik loop een rondje door het aanpalende centrum, slenter langs lege winkels, voorspelbare ketens en futloze blokkendozen. Een enkel hoogtepunt – zoals het Glaspaleis en het Royal Theater, beide van architect Frits Peutz – zakt weg in een derrie van middelmaat. Het verdwijnen van de mijnindustrie leidde tot een vernieuwingswoede, de ziel werd uit de stad getrokken.

Heerlen lijkt daarin op mijn geboortestad Almelo. Daar was het de textielindustrie die verdween. Ook daar werd decennialang gesloopt, gebouwd en opnieuw gesloopt. Nu wordt er weer gebouwd: karakterloze troep die karakterloze troep vervangt. Eenmaal terug op het Maanplein besef ik wat Almelo mist: een schuimtaart, een alles bespottende, van elke realiteit losgezongen, verrukkelijke schuimtaart.

Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.