De winst was voor de aan Wageningen University afgestudeerde Inge van Wijk een grote verrassing. ‘Ik zag hoe goed alle andere projecten waren. En ik had het idee dat mijn werk (onderzoek naar landschapsinclusieve landbouw in de Italiaanse Po-delta – red.) kan aanvoelen als een ver-van-mijn-bedshow. Een ander land, grote schaal, systemisch, misschien wat weinig concreet. Het is dan extra mooi om te zien dat mijn verhaal bij de jury is aangekomen. Een erkenning voor het harde werk.’

Dat de jury haar project omschrijft als het schoolvoorbeeld van hoe een landschapsarchitect idealiter moet opereren, kan ze alleen maar onderschrijven. ‘Wij zijn in staat om landschappelijke systemen te doorgronden en tegelijkertijd oog te houden voor wat ingrepen betekenen voor mensen. We kunnen laveren tussen verschillende kennisvelden en belangen.’ Dat betekent goed luisteren, weet Van Wijk uit ervaring. ‘Het is aan jou als ontwerper om alle verhalen, adviezen en wensen op waarde te schatten. En om te bepalen waar verbanden zitten, waar zaken elkaar versterken. Zeker in gebieden waar de ruimte schaars is.’

Ze zou graag haar tanden zetten in de Nederlandse landbouwtransitie, maar de gevoeligheid van het onderwerp maakt haar ook huiverig. ‘Het is reuze interessant om bijvoorbeeld voor de overgangen van zoet en zout naar inspirerende perspectieven te zoeken. Maar ik merk ook dat ideeën en veranderingen snel dood slaan. Vanwege regelgeving, vanwege EU-subsidies, vanwege de agrarische lobby. Dat is frustrerend.’ Het prijzengeld gebruikt ze misschien om in Nederland veelbelovende landbouwprojecten te bezoeken. Of voor een reisje naar de Po-delta. ‘Ik heb contacten met de universiteit van Venetië. En het lijkt me leuk om nog eens langs te gaan bij de boeren waar ik mee gewerkt hebt.’

Doetinchem is een stad in de luwte, gelegen aan de Oude IJssel. Het beschikt over een grote hoeveelheid onbestemde ruimte en wil bijdragen aan oplossingen voor de woningnood. De vraag is: hoe? Deze stad heeft niet evenredig geprofiteerd van de welvaart. Het voorzieningenniveau is afgenomen en de leefbaarheid staat onder druk. Het project Voorland pleit voor verdichting als impuls voor de stad en de regio. Een vervallen industrieterrein aan het spoor wordt getransformeerd tot een levendige, groene stadswijk. Rondom het station is ruimte voor compacte stedenbouw en de stad krijgt weer een gezicht aan de Oude IJssel. Een nieuw stadspark verbindt de stad met het landschap, beschermt tegen hoge waterpeilen en biedt ruimte aan natuurontwikkeling. Een slimme stapeling biedt ruimte aan woningbouw, stadslandbouw, waterberging, bedrijvigheid, onderwijs en recreatie. Doetinchem heeft de kans om een duurzame en leefbare stad te worden. Het is niet langer een achterland, maar een voorland.

Afstudeerder Mike Wissing

Project Voorland

School Academie van Bouwkunst Amsterdam

Opleiding Stedenbouw

Begeleiding Herman Zonderland (mentor), Iris Wijn en Eric van der Kooij. Toegevoegd voor examen: Riëtte Bosch en Daryl Mulvihill

Fotografie Nadine van den Berg

Landschapsontwerper Jim Jaspar viel in de prijzen met zijn poging om de wind langs het Amsterdamse IJ te beteugelen. Hoe kwam hij daarbij? ‘Ik werkte tijdens mijn afstuderen al bij de gemeente Amsterdam, en zo kwam dit oeverpark aan het water op mijn pad. Het is een plek waar je niet om de wind heen kan, dus zo ontstond het idee om hiermee aan de slag te gaan.’ Om de werking van wind te doorgronden, startte Jaspar een uitvoerig onderzoek. Daarin ontdekte hij hoe onvoorspelbaar wind is. ‘Er zijn veel gegevens en theorieën over hoe wind zich in de stad gedraagt. Maar ik heb gemerkt dat veel van mijn ontwerpvoorstellen zich in de praktijk moeten bewijzen. Aan de andere kant is het ook geen hogere wiskunde: veel bomen bij elkaar of struwelen bieden beschutting, en met de juiste beplanting kan wind ook op een positieve manier ervaren worden.’

Het is denkbaar dat Jaspar ook echt de kans krijgt om zijn ideeën in de praktijk te brengen. Twee collega’s gaan aan de slag met een visie voor het gebied. ‘Een en ander hangt af van beschikbare uren, maar ik hoop dat ik hieraan mee mag gaan werken. Het helpt dat die collega’s mijn afstudeerproject kennen, en misschien is het winnen van de eerste prijs een laatste zetje.’

De winst is sowieso een opsteker. ‘Ik vind mijn werk erg leuk, en ik heb veel tijd in dit project gestoken. Het is dan fijn dat het resultaat zo goed ontvangen wordt.’ Het regent inmiddels felicitaties, maar ook op inhoudelijk vlak komen zaken aanwaaien. ‘Na de prijsuitreiking ben ik door een dame van de gemeente Rotterdam uitgenodigd voor een symposium over de omgang met wind. Ik word nu als expert gezien.’

Wat als verstedelijking een plus zou opleveren voor zowel flora en fauna als stadsbewoners? In dit project worden steden vormgegeven vanuit de plek zelf: vanuit de aarde en de behoeften van alle vormen van leven. Van de schimmelnetwerken onder de grond tot de overvliegende vogels. De Rotterdamse wijk De Esch wordt zo een ‘weelde wijk’ voor alles en iedereen. Vervuilde delen worden gezuiverd en er komt een ‘groen tapijt’– een landschappelijke onderlegger die gebaseerd is op vegetatie die er van nature voor komt.

Alle levensvormen delen de ruimte en houden rekening met elkaar. Hun behoeften zijn geformuleerd aan de hand van de drie V’s: verblijf, voedsel en verbinding. Er is gezocht naar ontwerpoplossingen. In ‘blote voeten flats’ is de onderste verdieping onderdeel van het landschap, het ecoduct is geschikt voor fietsers en wandelaars en de stadsmoestuin krijgt een egelsnelweg. Auto’s worden geparkeerd in mobility mushrooms en voor een woning kijk je op Funda & Fauna.

Afstudeerder Kathlijn de Booij

Project Weelde wijk

School Van Hall Larenstein

Opleiding Tuin- en landschapsinrichting, profiel: Strategisch ontwerp

Begeleiding Theo Reesink, Dick van Dorp, Daniel Irving, Jan van Merriënboer, Lilian van Oosterhoudt en Adrian Noortman

Navigeren op het pad van de verre toekomst

De klimaatcrisis dwingt ons op een andere manier naar de toekomst te kijken. De basis is een perceptie van tijd waarin verleden, heden en toekomst met elkaar verweven zijn. Het project laat zien hoe dit vloeibare idee van tijd – afkomstig uit de culturele sfeer van de Aboriginals – onderdeel kan zijn van het ontwerpend denken en handelen. Aan de hand van ruimtelijke installaties, kaarten en verhalen worden de grenzen van deze ontwerphouding afgetast.

Het experimenteren met deze ontwerphouding richt zich op Den Haag, waarvan het aanzien wordt bepaald door uiteenlopende tijdschalen. De historische verhalen over deze stad vormen de aanzet voor een reeks ‘zinnebeelden’. Deze ruimtelijke voorstellingen dagen uit om het temporele blikveld te vergroten. Kijken we naar Den Haag zoals het was, nu is, of in de toekomst kan zijn? De grens tussen verleden, heden en toekomst vervaagt, en dat mondt uit in een zogenoemde ‘Akte van Everywhen’: een handvest met universele beginselen waarmee we een rechtvaardige houding ten aanzien van de toekomst kunnen aannemen.

Afstudeerder Daan de Jong

Project Everywhen

School Rotterdamse Academie van Bouwkunst

Opleiding Stedenbouw

Begeleiding Thijs van Spaandonk, Alexandra Sonnemans, Chidi Onwuka en Chris van Langen

Samen met voorzitter Ben Kuipers en Errik Buursink van het ministerie van VRO koos dijkgraaf Hetty Klavers de winnaars van de KuiperCompagnons Graduation Awards.

Wat viel op?

‘Dat de nieuwe generatie nadrukkelijk op zoek is naar een eigen stem. Afstuderen is bij uitstek een manier om te verkennen welke richting je op wilt. Waar sta ik als ontwerper, waar sta ik vóór? Overigens neemt dat zoeken naar de eigen stem verschillende vormen aan. Sommigen leggen een compleet nieuwe ontwerpbenadering op tafel, terwijl anderen zich meer op hun gemak voelen bij het maken van een degelijk en ambachtelijk plan. Hoe dan ook vind ik het goed dat docenten hun afstudeerders de ruimte bieden om zo’n persoonlijke zoektocht te voltooien.’

Waar heeft u op gelet?

‘Ik vind de doorleefdheid van een project belangrijk. Dat de afstudeerder laat zien dat het voorstel doordacht is, doorgrond. Door grip te hebben op een specifieke plek, door bijvoorbeeld een watersysteem echt te begrijpen, of door je in te leven in mensen. Dat laatste zag ik terug in het wederopbouwplan voor Charkiv. De maker stelde zichzelf de vraag: wat wil iemand die als vluchteling terugkeert naar zijn verwoeste stad? Een goed huis, misschien in een nieuw jasje, maar wel duidelijk herkenbaar.

‘Daarnaast heb ik altijd een zwak gehad voor verrassende voorstellen, voor plannen die iets brengen dat we niet eerder zagen. Uiteindelijk is dat niet doorslaggevend geweest, omdat we tijdens de jurybespreking concludeerden dat conventionele projecten heel krachtig kunnen zijn. Juist omdat ze laten zien waartoe goed ontwerp in staat is.’

Wat wilt u de jonge ontwerpers nog meegeven?

‘Ontwerpers werken met hart en ziel aan hun plannen, waarin ze ons betere toekomsten voorspiegelen. Maar die plannen voor mooie, gezonde en leefbare steden en landschappen botsen nogal eens met de afwegingskaders die politici hanteren om tot besluiten te komen. Ontwerpers zijn zich hier te weinig bewust van en raken nogal eens teleurgesteld als plannen niet worden overgenomen. Daarom raad ik ze aan om na te denken over hoe ze zich het beste in het democratische krachtenveld kunnen bewegen, en over hoe de afstand tussen hen en politici gedicht kan worden.’

Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.